شر ح واره ای بر روایتی از امام یازدهم
امام حسن عسگری (ع) در بیانی نورانی می فرماید: «یاک و الاذاعه و طلب الرئاسه ، فنهما یدعوان لی الهلکه »؛ بپرهیز از این که بخواهی شایعه پراکنی و ریاست طلبی چرا که آنها انسان را هلاک خواهد کرد. (بحارالأنوار50: 296) در این روایت شریف حضرت دو موقف خطرناک برای انسان بر می شمرد که غفلت از آنها بسیار برای آدمی گران تمام می شود. شایعه و حب ریاست آفتی است که در برخی اوقات، برخی افراد به ویژه در ایام انتخابات بروز می کند و متأسفانه هم گاه نامزدها و یا حامیان آنان دچار آن می شوند. شایعه پراکنی علیه رقبا مخصوص هر دو گروه و حب ریاست در نامزدها ظهور بیشتری دارد. به میمنت ولادت حضرت امام حسن عسگری(ع) و مناسبت انتخابات مجلس، شرحی مختصر از این کلام حضرت در ذیل ارائه می شود
خدمت به امت از محبوب ترین اعمال نزد خداست و دراین راه هر چه مسئولیت و زحمت بیشتر باشد، آن عمل درجه بالاتری دارد، چرا که «افضل الاعمال احمزها» پذیرفتن مسئولیت و به پست و مقام رسیدن برای ارائه خدمات به مسلمین در نگاه شرع و عقل امری پسندیده است، اما هر آنچه مسئولیت بیشتر و عمل درجه بالاتری داشته باشد آسیب ها و خطرات آن نیز به همان اندازه باید مورد توجه قرار گیرد. از این رو شخصی که برای رسیدن به چنین جایگاهی برنامه دارد و به آن می اندیشد، باید استعداد و ظرفیت روحی و اخلاقی و معنوی خویش را در نظر بگیرد. چه بسا افراد پاک نیتی که با عدم لحاظ این مهم، قامت شان در زیر بارهای سنگین خمیده و از راه راست منحرف و دچار سوء عاقبت شده اند.
حب جاه و مقام و ریاست نه برای خدمت، بلکه به عنوان هدف غایی از آسیب های پرمخاطره این مسیر است و ممکن است به جای آنکه موجب تقرب و ترقی انسان شود، سبب هلاکت و شقاوت او شود. فردی از خدمت امام رضا( ع) پرسید مردی است که ریاست را دوست دارد، شما در این باره چه نظری دارید؟ حضرت(ع) در پاسخ، چنین کسی را به گرگی تشبیه کرد که شبانه به گله گوسفندی یورش می برد که چوپان آن گله از حفظ آن غافل شده است، ضرر این مرد که حب ریاست دارد از ضرر گرگ به گوسفندان گله بیشتر است.
در روایت دیگری از معصوم وارد شده است، کسانی که تمام هم و غم خود را تنها مصروف به دست آوردن جاه و مقام و ریاست قرار دهند مورد لعن و نفرت خداوند قرار می گیرند. در برخی از روایت وارد است که حب ریاست باعث عصیان و طغیان انسان در برابر خالق شده، موجب سرپیچی از اوامر الهی می شود. به گفته بزرگان اخلاق، بالاترین لذت ها در دنیا، لذت مقام است و از این روست که بسیاری حاضرند از ثروت و شهوت بگذرند تا به مقامی برسند!
امیرالمومنین علی( ع ) می فرماید: «حب الریاسه رأس المحن»؛ طلب ریاست و دوست داشتن آن سرسلسله محنت ها و غصه ها و اندوه ها می باشد.»
آری اگر از همه این محنت ها و گرفتاری ها و سختی ها در راه تحصیل ریاست، قصدش خدمت به خلق و کسب رضای الهی و حل گرفتاری های مردم و جامعه و ایجاد رفاه و آسایش برای بندگان خدا باشد، می توان گفت، اجری در برابر این سختی ها به دست آورده است. امام صادق(ع ) فرمود: «من طلب الریاسه بغیر حق حرم الطاعه له بحق»؛ کسی که دنبال ریاست برود، بدون اینکه حق بوده باشد، پیروی از او حرام است. از کلمه «بغیر حق» که در روایت آمده اینگونه استفاده می شود که امکان دارد ریاست، ریاست حقه باشد و برای پیاده کردن حق و حقیقت در میان مردم باشد.
در بعضی از آیات قرآن می خوانیم که یکی از خواسته های بندگان خاص خدا «عبادالرحمان» این است که می گویند: «و اجعلنا للمتقین اماما»؛ خداوندا! ما را پیشوای پرهیزکاران قرار ده.
حب جاه و مقام و مال موجب روییدن نفاق و پیدایش آن در قلب انسان ها می شود، رسول خدا(ص) فرمود: «حب الجاه و المال ینبتان النفاق فی القلب کما ینبت الماء البقل»؛ حب جاه و مال حالت نفاق را در قلب انسان می رویاند، همان طور که آب، سبزی ها را می رویاند.» نظرات اهل بیت(علیهم السلام) درباره نکوهش نفاق نیازی به تکرار ندارد و لذا برای گریز از بدنامی نفاق باید منشأ آن را در دل خشکاند! البته این به معنای این نیست که انسان از جامعه روی گردان شود و انزوا پیشه کند و از مسئولیت شانه خالی نماید و در امور اجتماعی دخالت نکند، بلکه راه نجات از نفس اماره و حب جاه و مقام، در عین تکاپوی مشروع در میان جامعه این است که امیرالمومنین علی( ع) دستور می دهد: «تبذل و لا تشتهر و لا ترفع شخصک لتذکر و تعلم واکتم واصمت تسلم تسرالابرار و تغیظ الفجار»؛ بذل و بخشش به مردم داشته باش و لکن نه برای شهرت و اظهار وجود و نه برای اینکه مردم از تو یاد کنند و مدح تو را بگویند، به مردم نادان و جاهل تعلیم کن و این عمل خود را مخفی نگهدار و کتمان کن در مجالس، سکوت را اختیار کن تا سالم باشی و نیکان را خشنود و بدکاران را خشمناک سازی.
جاه طلبان توقع و انتظار دارند دائماً مدح آنها شود، کمترین نقد و نکوهش از آنها به عمل نیاید، انتظار دارند در مجالس همه آنها را احترام کنند و کسی بالاتر از آنها ننشیند، در اثنای سخنان آنها سخن نگوید و به اصطلاح سخن آخر، سخن آنها باشد. حضرت امام خمینی(ره) یکی از عوامل بی بصیرتی را همین جاه طلبی می داند و می فرماید: «حب مقام و جاه اینها را اصلًا نابینا کرده، بصیرت شان را از آنها گرفته» (صحیفه امام ج 16، ص183)
از دیگر اسباب «جاه طلبی» حب ذات افراطی است که انسان برای اشباع آن به هر کاری دست می زند و سعی می کند با دست و پا کردن مقامات بالاتری در اجتماع، خود را راضی کند و همین ممکن است موجب شایعه پراکنی و تخریب رقیب برای رسیدن به مقام شود که در این صورت هلاکت در هلاکت است.
¤ منبع: اخلاق در قرآن اثر آیت الله العظمی مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلا و دانشمندان مجله درس هایی از مکتب اسلام، ش2 ، اردیبهشت 1374
صبح صادق، ش.540، ص6
